Hazara Culture

شیوه نگداشت مواشی در هزارجات

پروفسور شاه علی اکبر شهرستانی
  2020-04-07


 

مردم هزاره از گاه پیشین به تربیه و نگهداشت مواشی مبادرت ورزند اند تا کنون به پیمانه گذشته حیوانات زیاد از قبیل اسب، الاغ، گاو، گوسفند، بز، قاطر و طیور خانگی را تربیه می‌نمایند. لغات این بخش شامل قوتو، آغیل، اِرگنه، کته پای و ریزه پای، گاش، کُکنه، گاوخنه و  تبیله میگردد.

گوسفند، بز، الاغ و گاو را در ایام تابستان و خزان تا دم شدت سرما در چراگاه و کوه‌ها و دشت می‌چرانند. آنان مطابق عنعنات و رسوم برای هر حیوان جایگاه مخصوص و طرز نگهداشت ویژه دارند.

الف) قوتو:

این کلمه در لهجه‌های مختلف ترکی قوتن تلفظ می‌گردد؛ و قوتو جایگاهی است که برای محافظت بز و گوسفندان در بیرون از قشلاق در میدان بر سرزمین‌های شدیار (شیغلنگ) درست می‌کنند و دورادور آن با دیوار یا چوب و خس و خاشاک برمی‌آورند تا مانع برآمدن حیوانات گردد و فقط شب‌ها ریزه پای‌ها را در آن می‌اندازند و دروازه‌اش را می‌بندند. این طرزالعمل ازیک‌طرف حیوانات را از پراگند شدن محافظه می‌کنند و از طرف دیگر بدو رفت آن‌ها برای چاق ساختن زمین مزروعی مفید واقع می‌شود.

عموماً هرجای که گوسفند نگهداشته و خوابنده شود آن را قوتو می‌گویند.

ج) آغیل:

آغیل یا آغِل عبارت از محل نگهداشت گوسفند و بز است. آن را با خیمچه های نرم می‌بافند و شکل هرم دارد یعنی قاعده آن عریض و رأس آن به هم آورده و باریک است. خمچه‌های تربور (تربریده) را از قاعده بافته در رأس به هم می‌پیوندند تا سوراخی بزرگی در آن باقی نماند و جای برآمده و درآمدن جز از دروازه آن امکان نداشته باشد. هر آغیل گنجایش پنجاه تا شصت و صد گوسفند و بز را دارد. دروازه آغیل را ایرگنه (کتاره) می‌سازند و در شب محکم می‌بندند. آغیل از یکجا به‌جای دیگر انتقال داده می‌شود. زیستگاه تابستانی حیوانات است ازآن‌رو بر روی شیغلنگ (شدیار) می‌گذارند و گاو و خر را دورادور آن بر میخ‌ها می‌بندند. تا بدین‌وسیله هم مال از گزند جانوران درنده محفوظ بمانند و هم زمین چاق شود. جای نگهداشت زمستانی گوسفندان و بزها را هم آغیل گویند. آغیل در ولایت شمال افغانستان نیز مروج است.

د) اِرگنه:

ایرگنه را ایرگینک هم می‌گویند؛ و اِرگنه محوطه است به شکل چهارچوب و از چوب ساخته می‌شود. طوریکه چوب‌های تراشیده را با وصل کرده به شکل کتاره می‌سازند. حیوانات کته پای (گاه و خر) را در آن می‌اندازند. این هم برای شب باش حیوانات است.

ه) گاش:

گاش نیز جای حفاظِ گوسفندان و بزها است. گاش را طوری می‌سازند که زمین را حفر کرده و دورادور آن چغ یا نیمه دایره دیوار می‌کنند وروی آن را بسان خزه‌پوش (خس‌پوش) چغ، بته و شاخه درخت و غیره انداخته و بر روی آن کاه‌گل می‌اندازند تا آب نفوذ نکند. این کار را بیشتر کسانی که مواشی زیاد داشته باشند و در زمستان هم به دره‌ها و جاهای گرم به چراگاه بروند و امکان تعلیف آن‌ها در قشلاق کمتر باشد می‌کنند. مردم ارزگان بیشتر از گاش استفاده می‌کنند مردم مغول در هرات هم همین رسم رادارند.

و) کُکنه:

کسی که مال زیاد ندارد و تعداد بره و بزغاله‌اش کم است در تابستان بره و بزغاله را در کنار منای خود می‌بندد و آن طوری است که ریسمان یا پیچول دراز به شکل حلقه‌های دام دور از هم درآورده و هر دو سری آن بر میخ محکم بسته می‌شود. بعد سری هر بزغاله و بره را جداگانه در یک حلقه فروبرده و آن‌ها را در پهلوی هم دیگر قرار می‌دهند. کوکنه در زبان ترکی کوغُنی می‌گویند و به همین شکل مورداستفاده است.

ز) گاوخَنَه:

نام مخصوص برای خانه گاوها است. گاهی امکان دارد که گوسفندان یرداقی یا بسته‌ای را هم آنجا نگهدارد. گوسفند قابل‌فروش یا پایبند در آنجا انداخته می‌شود و شب و روز درهمانجا جا بر جا تعلیف و آب‌داده می‌شوند تا خوب چاق شود.

ح) تبیله:

طبیله مخصوص برای نگهداری اسب، خر و قاطر است. در موسم گرما آن‌ها را در چمن‌زارها که در هزارگی تاله و اولنگ گویند رها می‌کنند تا آزادانه بچرند.

 

Comments
        spepAmose
https://newfasttadalafil.com/ - Cialis Cod Generic Isotretinoin Direct Discount Amex Accepted Xzlfnn Ozgodn what does cialis mean tadalafil generic vs cialis https://newfasttadalafil.com/ - buying cialis online reviews Nbspfd
        Payomma
Clinical studies of ALKERAN Tablets did not include sufficient numbers of subjects aged 65 and over to determine whether they respond differently from younger subjects cialis online Tyler wvFHpKcchkTo 5 20 2022
        Swasize
safe place to buy cialis online Although fat harvesting, processing and injection techniques have been extensively studied and standardised, this has not had a big impact on the variability of outcome following fat grafting
        Inpunda
Nador RG, Cesarman E, Chadburn A, et al priligy united states The IMPAKT 2012 Working Group Statement

Leave a comment